16/04/2019
Strategische stemmen bepalen restzetels
Het wordt spannend dit jaar… Welke partij pakt met strategische stemmen een extra zetel?
De Eerste Kamer wordt gekozen via een getrapte verkiezing: de burgers kiezen Provinciale Statenleden die vervolgens de Eerste Kamerleden kiezen. In maart 2019 waren de verkiezingen voor de Provinciale Staten. De gekozen Statenleden stemmen in mei voor de Eerste Kamer. In de landelijke media wordt elke 4 jaar bij deze verkiezing gespeculeerd over strategisch stemmen. De Statenleden zijn in principe vrij in hun keuze en kunnen dus ook op een andere partij stemmen dan waarvoor ze zelf in de Provinciale Staten zijn gekozen. Dat biedt de mogelijkheid om zo de zetelverdeling te beïnvloeden. En de historie leert dat dit ook gebeurt.
Hoe kan een strategische stem een zetel verschil maken? Wat zal er in mei bij de verkiezing gebeuren? Een analytische vooruitblik...
Hoe worden de senatoren van de Eerste Kamer gekozen?
Elk Lid van de Provinciale Staten mag één stem uitbrengen, waarbij de stemmen worden gewogen omdat het inwoneraantal en het aantal Statenleden per provincie verschilt. Deze weging, de zogenoemde stemwaarde, wordt bepaald door het aantal inwoners van de provincie te delen door het aantal Statenleden in die provincie maal 100. Zo telt in 2019 een stem van een Statenlid uit Zuid-Holland voor 668 en daarmee dus ongeveer 6.8 keer zo zwaar als die van een Statenlid uit Zeeland, waarvan de waarde 98 is. Dit jaar mogen Bonaire, Sint-Eustatius en Saba voor het eerst meestemmen.
De totale waarde van de stemmen uitgebracht op een bepaalde partij is het behaalde stemcijfer voor die partij. De stemcijfers bepalen vervolgens de zetelverdeling in de Eerste Kamer. Daarvoor worden eerst de zogeheten kale zetels verdeeld. Het aantal kale zetels dat een partij krijgt is gelijk aan het naar beneden afgeronde quotiënt van stemcijfer en kiesdeler. Die kiesdeler is de som van alle stemcijfers gedeeld door het aantal Kamerzetels. De dan nog resterende zetels – de restzetels – worden vervolgens verdeeld volgens een procedure die er in feite op neerkomt dat de kiesdeler stapsgewijs wordt verkleind net zo lang tot er in totaal precies 75 zetels zijn toegewezen.
Zo ziet de Eerste Kamer er vanaf 27 mei 2019 uit
De samenstelling van de Provinciale Staten en de stemwaardes zijn intussen bekend (zie www.kiesraad.nl), dus we kunnen doorrekenen wat er gaat gebeuren als we aannames doen over het stemgedrag van de Statenleden. Als je verwacht dat ieder partijlid op zijn/haar eigen partij stemt, dan geeft de onderstaande tabel weer wat de uitslag zal zijn op 27 mei 2019.
We nemen aan dat de lijstverbintenis tussen ChristenUnie-SGP in Noord-Brabant zal stemmen op de ChristenUnie, de lijstverbintenis tussen 50Plus-Partij van de Ouderen in Noord-Holland zal stemmen op 50Plus en alle lokale partijen en eilanden op de Onafhankelijke Senaat Fractie (OSF).
Met de kiesdeler gelijk aan 2308.33 (de totale stemwaarde 173125 gedeeld door 75 Eerste Kamerzetels) worden er 68 kale zetels verdeeld over de partijen. In de onderstaand overzicht geeft elk balkje aan hoeveel zetels een partij krijgt als de kiesdeler valt tussen het begin en eind van het balkje. De rode lijn is de kiesdeler en de doorkruiste balkjes tellen op tot de 68 kale zetels.
Restzetels voor CDA, FvD, Groenlinks, PvdA, PvdD en VVD, nét niet voor ChristenUnie
Bij het verdelen van de restzetels wordt de kiesdeler stap voor stap verlaagd. Zo krijgen de volgende partijen achtereenvolgens de restzetels: FvD, VVD, CDA, PvdD, Groenlinks, FvD en PvdA. Bij de onderbroken rode lijn zijn de 75 Eerste Kamerzetels verdeeld en stopt het toewijzen van restzetels.
Het is opvallend hoe dicht de laatste drie restzetels bij elkaar liggen en hoe nipt de ChristenUnie geen restzetel haalt. Het is daarom te verwachten dat hier strategisch gestemd zal worden om de verdeling van deze laatste restzetels te beïnvloeden.
Of toch wel? Strategische stemmen bepalen restzetels
Zoals gezegd zal er vast en zeker gelobbyd worden voor strategische stemmen. Om te beginnen valt te verwachten dat de SGP de ChristenUnie aan een extra zetel gaat helpen. Er zijn in de vorige Eerste Kamerverkiezingen ook stemmen van de SGP naar de ChristenUnie gegaan. Als bijvoorbeeld de drie SGP Provinciale Statenleden in Gelderland op de ChristenUnie stemmen, krijgt de ChristenUnie er 1 kale zetel bij zonder dat de SGP iets inlevert. Dit gaat dan ten koste van de restzetel van de PvdA. In het overzicht verschuift voor de ChristenUnie de balk met 4 zetels naar rechts.
De linkse partijen zullen hun hoofd gaan breken over het terugwinnen van de restzetel van de PvdA. En het verdedigen van de restzetel van GroenLinks die ook niet zo zeker meer lijkt. Gaan ze die hulp halen bij de SP, 50Plus of zelfs de Caribische eilanden? Daarnaast zal FvD de verdediging inzetten om de laatste restzetel te behouden. Wat doet Denk met haar stemmen die 2/3 zetel waard zijn? En kunnen tot slot de huidige regeringspartijen (VVD, D66, CDA en ChristenUnie) samen (toch) nog een scenario in hun voordeel uitwerken?
Wij kunnen als kwantitatieve analisten laten zien wat de consequenties van elk mogelijk scenario zijn. Het is aan de politici om in te schatten hoe (politiek) haalbaar deze varianten gaan en hoe ze (strategisch) gaan stemmen. Eind mei zullen we zien of en hoe er strategisch gestemd is en wat het effect is geweest op de zetelverdeling.
Inzicht in complexe beslissingen
CQM helpt organisaties complexe beslissingen inzichtelijk te maken. Met kwantitatieve modellen creëren wij inzicht en structuur om factbased beslissingen te nemen en processen te analyseren. Bovenstaand voorbeeld is geheel op eigen initiatief gemaakt. Om met een actueel onderwerp te laten zien hoe analyses kunnen helpen de toekomst te bepalen. Dit doen wij al bijna 40 jaar voor een groot aantal heel verschillende profit en non-profit organisaties in Nederland.
Wilt u ook weten hoe kwantitatieve modellen en analyses u kunnen helpen bij in uw specifieke problematiek?
Neem vrijblijvend contact op met CQM, wij komen graag een kop koffie drinken en bespreken hoe we u kunnen helpen!
Ook interessant:
- Case - Realtime optimalisatie geeft Air Liquide meer efficiency én inspiratie
- Case - CQM geeft Paleis Het Loo vorstelijk inzicht in bezoekersaantallen
- Case - NS en CQM maken reizigersvoorspellingen consistent en inzichtelijk
Op de hoogte blijven van het laatste nieuws? Volg ons op LinkedIn of meld u aan en beheer hier de mailing die u van CQM wilt ontvangen.
---
Op inhoud en beeldmateriaal van deze website rust auteursrecht en beeldrecht.
Linken/delen mag altijd. Maar het overnemen, opslaan en verspreiden van (delen van) de inhoud en hergebruik van beeldmateriaal is in beginsel niet toegestaan, tenzij u vooraf schriftelijke toestemming heeft verkregen van CQM c.q. rechthebbende.
